Choroba Alzheimera – przyczyny, objawy, leczenie

Choroba Alzheimera jest jedną z tych, których najbardziej się boimy. Choć dotyka głównie osób po 65 roku życia, stanowi schorzenie, które wymaga właściwie ciągłej opieki. Alzheimer to choroba neurodegeneracyjna, charakteryzująca się obniżoną sprawnością umysłową oraz otępieniem. Przez niektórych nazywana jest „zanikiem mózgu”.

Niektórzy badacze uważają, że nasz tryb życia w młodzieńczym wieku może mieć wpływ na rozwój choroby Alzheimera na starość. Dokładne przyczyny zachorowania nie zostały jednak potwierdzone. Szacuje się, że znaczenie mogą mieć zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

Choroba Alzheimera – charakterystyka

Jest to choroba zwyrodnieniowa mózgu, która charakteryzuje się postępowymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania, wpływającymi na normalne funkcjonowanie osoby chorej. W procesie postępu choroby dochodzi do odkładania się w mózgu patologicznych białek, tzw. beta-amyloidu i białka tau. Prowadzi to do wyniszczenia i śmierci komórek nerwowych. Zmniejsza się również ilość neuronów, niezbędna do produkowania substancji przekaźnikowych, które są kluczowym czynnikiem prawidłowego funkcjonowania mózgu.

Choroba Alzheimera – ryzyko zachorowania

Prawdopodobieństwo zachorowania rośnie wraz z wiekiem, jednak istnieją czynniki, które mogą sprzyjać chorobie. Są to:

• wiek po 65 roku życia;
• nadciśnienie tętnicze;
• urazy głowy;
• podwyższony poziom cholesterolu;
• cukrzyca;
• zakażenie wirusem opryszczki;
• niski poziom edukacji (badania wykazują, że osoby z niższym wykształceniem częściej zapadają na choroby Alzheimera, wiąże się to głównie z dłuższym i większym wysiłkiem umysłowym);
• czynniki genetyczne.

Na chorobę częściej zapadają kobiety niż mężczyźni. Szacuje się, że ryzyko jest większe przy niskiej aktywności fizycznej oraz braku kontaktów społecznych. Jeżeli Alzheimer występował u osób z bliskiej rodziny, choroba może rozwinąć się u krewnych także przed 60 rokiem życia. W przypadku, gdy przyczyną są geny, choroba często szybciej przechodzi w kolejne etapy.

Objawy choroby Alzheimera

Choroba postępuje stopniowo, możemy zauważyć objawy, charakteryzujące się zaburzeniami pamięci oraz obniżenie ogólnej sprawności psychicznej. Po pewnym czasie pojawiają się również zaburzenia orientacji i przestrzeni, co prowadzi do poważniejszych problemów. Chorzy często wychodzą z domu do sklepu i gubią się po drodze, nie wiedząc dokąd iść. Nie są pewni, jaki jest dzień oraz która godzina. Rozwijają się zaburzenia nastroju, chory wykazuje niechęć do jakichkolwiek działań, pojawia się apatia. Na tym etapie osoba chora odbierana jest jako przygnębiająca i depresyjna.

Objawy choroby Alzheimera można podzielić na te, które pojawiają się na 3 poszczególnych etapach postępowania schorzenia.

Stadium początkowe choroby Alzheimera – objawy:

• obniżenie sprawności procesów mentalnych;
• zmiany osobowości;
• osoba chora często kładzie przedmioty w innym miejscu niż zwykle, nie potrafiąc ich potem odnaleźć;
• pozostawianie rzeczy w sklepach, ośrodkach komunikacji;
• chory pyta wielokrotnie o to samo np. która jest godzina;
• częste zapominanie o istotnych rzeczach;
• pojawiają się trudności z przypominaniem sobie słów, nazw przedmiotów;
• chory w trakcie rozmowy gubi się, traci wątek;
• pojawiają się trudności z posługiwaniem się nowymi urządzeniami;
• powtarzanie danych czynności (chory zapomina, że już coś zrobił i robi to po raz kolejny);
• zaburzenia wzrokowo-przestrzenne, problemy z dotarciem do celu;
• zagubienie w znanym sobie otoczeniu;
• spadek pewności siebie, apatia, przygnębienie, depresja;
• niechęć do kontaktów z innymi;
• osłabienie zainteresowań;
• nastrój nieodpowiedni do danej sytuacji.

Drugie stadium rozwoju choroby Alzheimera – objawy:

• narastające zaburzenia chowania (błądzenie, wykonywanie tych samych ruchów, niepokój, nagłe wybuchy złości, agresja);
• urojenia (nawet w 50% przypadków na tym etapie choroby);
• w niektórych przypadkach chory może nie rozpoznawać swoich bliskich;
• uważanie rzeczy fikcyjnych za realne (np. podczas oglądania telewizji);
• nadmierny apetyt, ssanie, żucie przedmiotów (także tych niejadalnych);
• zaburzenia snu i czuwania;
• chory wymaga pomocy w codziennych czynnościach (ubieraniu się, kąpieli itd.).

Trzecie stadium rozwoju Alzheimera – objawy:

• pojawiają się zaburzenia ruchowe (zwiększenie napięcia mięśniowego, spowolnienie ruchów);
• nietrzymanie moczu i stolca;
• utrata kontroli nad własnym ciałem;
• niemożność porozumienia się z otoczeniem;
• chory nie rozpoznaje swojego odbicia w lustrze, nie rozpoznaje najbliższych;
• na tym etapie osoba chora wymaga stałej opieki.

Choroba Alzheimera – kiedy do lekarza?

Osoby po 60 roku życia, które zauważą u siebie osłabienie zdolności poznawczych, problemy z zapamiętywaniem, trudności z wypowiadaniem się, gubienie wątków podczas rozmowy oraz inne objawy, charakteryzujące chorobę, powinny udać się do lekarza. Jeżeli choroba Alzheimera wystąpiła u któregoś z członków rodziny, a zauważymy objawy u siebie nawet we wcześniejszym wieku, powinniśmy udać się do specjalisty jak najszybciej.

Choroba Alzheimera – diagnostyka

Rozpoznanie choroby Alzheimera przebiega poprzez dokonanie szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz ocenie jego stanu zdrowia. Lekarz ustala diagnozę na podstawie określonych objawów otępienia. Do stuprocentowej pewności co do pojawienia się choroby konieczne jest niestety silne nasilenie objawów oraz ich wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego. Lekarz przeprowadza także badania przesiewowe oraz testy:

• krótką ocenę stanu psychicznego;
• test zegara.

Są to badania, które nie pozwalają na pewną diagnozę choroby, ale mogą skłaniać do dalszych testów oraz obserwacji chorego.

Wykonywane jest również badanie neuropsychologiczne, mające na celu ocenić stan zaburzeń funkcji poznawczych. Dodatkowe badania to:

• tomografia mózgu;
• rezonans magnetyczny.

Te techniki nie umożliwią potwierdzenia diagnozy, ale pozwolą wykluczyć inne przyczyny otępienia np. guz mózgu.

Czym jest test zegara?

Test rysowania zegara przeprowadzany jest w celu rozpoznania patologii procesów poznawczych u osób z otępieniem. Jest to bardzo prosta metoda, polegająca na narysowaniu zegara. Wydaje się być pozornie banalnym zadaniem, które jednak angażuje w mózgu receptory związane z pamięcią. Pacjent musi nie tylko zrozumieć polecenie, ale również uważnie je wykonać, dopasowując postrzeganie przestrzenne i koordynację wzrokowo-ruchową, aby stworzyć pełen obraz. Próbę tę ocenić można na kilka sposobów. Najczęściej pod uwagę bierze się kształt tarczy, kierunek narysowanych cyfr oraz ich umieszczenie. Test wykonywany jest nie tylko w przypadku podejrzenia choroby Alzheimera, ale również innych zaburzeń psychicznych.

Alzheimer – leczenie

Trudno podać konkretne przyczyny powstawania choroby Alzheimera, dlatego też leczenie przyczynowe jest niemożliwe. Niektórzy badacze twierdzą, że częsta praca, zmuszająca nasz umysł do działania, systematyczna aktywność fizyczna czy zdrowa dieta (stosowanie kurkumy, zażywanie oleju CBD) mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zachorowania, nie ma jednak na to konkretnych dowodów.

W początkowym etapie choroby stosowane są leki zwiększające aktywność układu cholinergicznego. Powodują one poprawę pamięci i zwiększenie ogólnej aktywności osoby chorej. Do leczenia objawowego wykorzystywane są leki na poprawę wskaźnika acetylocholiny oraz leki hamujące działanie kwasu glutaminowego. Coraz częściej stosuje się również preparaty nootropowe, zwiększające aktywność mózgu.

Zaburzenia zachowania leczone są początkowo poprzez metody niefarmakologiczne, na przykład oznaczenie poszczególnych części w domu czytelnymi symbolami lub zastosowanie specjalnego oświetlenia, aby chory mógł lepiej zorientować się w otoczeniu.

U chorych z objawami depresji stosuje się leki, które zażywają cierpiący na podobne zaburzenia nastroju.

Czy chorobę Alzheimera można całkowicie wyleczyć?

Alzheimer postępuje stopniowo, prowadząc do praktycznie całkowitego upośledzenia funkcjonowania osoby chorej. Pacjenci wymagają stałej opieki i stają się całkowicie zależni od innych osób. Choroba ma niestety złe rokowania i aktualnie sposoby na jej całkowite wyleczenie nie są znane.

Czy chorobie Alzheimera można zapobiegać?

Szacuje się, że poniższe czynniki mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na chorobę Alzheimera:

• wykształcenie wyższe;
• regularna aktywność fizyczna;
• odpowiednia dieta (najlepiej taka, która zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia, stosowanie zdrowych produktów, bogatych w witaminę B12, witaminę D3 czy kwasy omega-3.